Tác giả: Trần Văn Tài (Lớp K6-CTH), La Thành Huy (Lớp K6-CTH)
Tóm tắt: Trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển và những tác động của biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp. Nông nghiệp tất yếu phải chuyển mình theo hướng ứng dụng các thành tựu của khoa học kỹ thuật vào các quá trình sản xuất, quản lý, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản. Trong tiến trình đó, Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh đóng vai trò hạt nhân, đi đầu trong nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao các công nghệ mới vào quá trình sản xuất, đồng thời lai tạo những giống cây trồng mới phục vụ cho quá trình phát triển nền nông nghiệp theo hướng bền vững. Bài viết này tập trung phân tích tính tất yếu phải phát triển nền nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đồng thời đề ra những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới.
Từ khóa: nền nông nghiệp, khu nông nghiệp công nghệ cao, phát triển bền vững.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều thay đổi, xu thế hợp tác, phát triển và cạnh tranh đan xen lẫn nhau. Đồng thời, nhiều vấn đề mới, phức tạp như hiện tượng hiệu ứng nhà kính, biến đổi khí hậu, hạn hán, lũ lụt… đòi hỏi các nước trên thế giới phải cùng nhau giải quyết. Biến đổi khí hậu đã tác động nặng nề trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, buộc con người phải nhận thức lại những hậu quả đối với tự nhiên, xã hội, đồng thời có sự điều chỉnh trong các chính sách phát triển kinh tế và đối ngoại để cùng hạn chế những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đến với trái đất nói chung và đời sống của con người nói riêng.
Biến đổi khí hậu tác động trên tất cả các lĩnh vực như môi trường, nhiệt độ không khí, công nghiệp, dịch vụ... Trong đó, nông nghiệp với đặc điểm là một ngành sản xuất phù thuộc nhiều vào các điều kiện tự nhiên như dòng chảy, nhiệt độ, đất hay không khí được xác định là một trong những lĩnh vực chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu.
Theo các nhà nghiên cứu về biến đổi khí hậu, Việt Nam được xác định là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Điều này được biểu hiện rõ rệt bằng hiện trạng sạt lở bờ sông tại Đồng bằng sông Cửu Long hay những trận bão kỷ lục ở các tỉnh miền Trung. Một nghiên cứu được Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (IPPC) và Ngân hàng thế giới (WB) công bố, Việt Nam sẽ mất khoảng từ 0,3 đến 0,5 triệu ha tại đồng bằng sông Hồng nếu nước biển dâng thêm 1m, vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ mất 1,5-2,0 triệu ha và những năm lũ lớn khoảng trên 90% diện tích của Đồng bằng sông Cửu Long bị ngập từ 4-5 tháng. Theo đánh giá của ADB, nếu nhiệt độ tăng thêm 1 độ C, năng suất lúa sẽ giảm 10%.[1]
Để hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu đối với sản xuất nông nghiệp, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp. Việt Nam ngay từ rất sớm đã chủ trương nghiên cứu, xây dựng và đầu tư, phát triển các khu nông nghiệp công nghệ cao tại các tỉnh thành để nghiên cứu, ứng dụng sản xuất nông nghiệp công nghệ cao trên quy mô lớn, đồng thời lai tạo các giống mới phù hợp với điều kiện biến đổi khí hậu. Theo Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp, hiện nay Việt Nam có 6 khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao cấp quốc gia; có 18 vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với tổng diện tích 18.089 ha. Cả nước có 290 doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất.[2]
Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập và xây dựng theo quyết định số 3534/QĐ-UB ngày 14/07/2004 của UBND Thành phố Hồ Chí Minh, sau hơn 5 năm xây dựng, Khu nông nghiệp công nghệ cao đã chính thức đi vào hoạt động tại địa bàn huyện Củ Chi, có diện tích khoảng 88,17 ha với tổng kinh phí đầu tư hơn 152 tỉ đồng. Từ khi được xây dựng, Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh đã được Đảng bộ, chính quyền thành phố quan tâm hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất tương đối đầy đủ như giao thông, thoát nước, cấp điện, cấp nước, xử lý nước thải, văn phòng làm việc, nhà thí nghiệm.... Phục vụ cho việc thực hiện nghiên cứu, thử nghiệm các giống cây mới, các mô hình sản xuất ứng dụng khoa học kỹ thuật nhằm đánh giá tính khả thi và triển khai đến các cá nhân, doanh nghiệp sản xuất trên địa bàn Thành phố nói riêng và cả nước nói chung.
2. Vai trò của Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh trong phát triển nông nghiệp bền vững
Trước những tác động của biến đổi khí hậu đối với quá trình phát triển nông nghiệp, cùng với xu thế ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình sản xuất. Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh ra đời đã và đang được kỳ vọng sẽ thúc đẩy sự phát triển nền nông nghiệp theo hướng bền vững, phù hợp với điều kiện khí hậu và yêu cầu sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường của người dân, đóng góp vào tiến trình phát triển nền nông nghiệp công nghệ cao theo hướng bền vững:
Đầu tiên, khu nông nghiệp công nghệ cao tạo ra giá trị gia tăng thông qua việc sản xuất các sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao và có giá trị thương mại cao hơn. Điều này không chỉ nâng cao thu nhập cho nông dân và doanh nghiệp mà còn tăng cường sức cạnh tranh của ngành nông nghiệp, khu nông nghiệp công nghệ cao cũng góp phần vào việc giáo dục và tăng cường nhận thức về bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên một cách bền vững. Bằng cách làm việc trực tiếp với cộng đồng và người tiêu dùng, khu nông nghiệp này có thể tạo ra các chương trình giáo dục và thông tin, từ đó khuyến khích lối sống xanh và ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng.
Thứ hai, khu nông nghiệp công nghệ cao giúp tối ưu hóa sử dụng tài nguyên thông qua việc áp dụng công nghệ tiên tiến và phương pháp canh tác thông minh. Sử dụng các phương thức quản trị nông nghiệp thông minh để tính toán nhu cầu về nước, dinh dưỡng, độ ẩm không khí, nhiệt độ phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây trồng, từ đó vừa thúc đẩy cây trồng phát triển tốt nhất vừa đảm bảo tiết kiệm chi phí cho quá trình sản xuất,
Thứ ba, khu nông nghiệp công nghệ cao tạo ra cơ hội việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế xanh bằng cách thu hút đầu tư và cung cấp nhiều cơ hội việc làm trong ngành nông nghiệp, công nghệ, và dịch vụ hỗ trợ. Thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo trong ngành nông nghiệp, việc áp dụng công nghệ và các phương pháp quản lý hiện đại không chỉ giúp tăng cường năng suất mà còn mở ra cánh cửa cho việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế xanh.
Thứ tư, áp dụng công nghệ và các phương pháp quản lý hiện đại không chỉ giúp tăng cường năng suất mà còn mở ra cánh cửa cho việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế xanh thông qua việc cung cấp các sản phẩm nông nghiệp sạch và an toàn, khu nông nghiệp công nghệ cao thúc đẩy xu hướng tiêu dùng xanh và tạo ra các chuỗi cung ứng bền vững từ trang trại đến bàn ăn.
Cuối cùng, việc giảm lượng khí thải và ô nhiễm từ hoạt động nông nghiệp trong khu nông nghiệp công nghệ cao đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững và xanh của Thành phố. Việc phát triển khu nông nghiệp công nghệ cao cũng là một cơ hội để thúc đẩy sự hợp tác quốc tế và trao đổi kinh nghiệm với các đối tác quốc tế khác, không chỉ giúp nâng cao năng lực và chất lượng sản xuất mà còn mở ra cơ hội hợp tác mới trong lĩnh vực phát triển bền vững và kinh tế xanh.
3. Những đóng góp của Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh trong phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại Thành phố Hồ Chí Minh
Sau hơn một thập kỷ hình thành và hoạt động, được sự quan tâm, giúp đỡ của Đảng bộ cũng như chính quyền địa phương. Khu nông nghiệp công nghệ cao đã có những đóng góp nhất định đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt trong ứng dụng những thành tựu khoa học, kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp. Với chức năng, nhiệm vụ của mình, Khu nông nghiệp công nghệ cao đã có được những thành tựu đáng khích lệ trong việc thử nghiệm, nghiên cứu để tạo ra những giống cây trồng mới đáp ứng nhu cầu của thị trường, chỉ tính riêng trong năm 2015, Khu nông nghiệp công nghệ cao đã cung cấp: 278.452 cây lan giống cấy mô/ hậu cấy mô các loại Mokara, Dendrobium, Chuyển giao kỹ thuật cấy mô invitro cây lan Hồ điệp, kỹ thuật trồng và chăm sóc dưa lưới cho cá nhân tổ chức trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận, chuyển giao 4 quy trình sản xuất nông nghiệp theo hướng Công nghệ cao trong nhà màng, nghiên cứu sản xuất chế phẩm vi sinh từ vi khuẩn đối kháng phục vụ cho lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, thân thiện với môi trường và an toàn cho người tiêu dùng[3].
Trong lĩnh vực hợp tác, chuyển giao công nghệ cho các đối tác, công ty quan tâm đến lĩnh vực ươm tạo cây giống. Năm 2015 có 16 doanh nghiệp đang tham gia chương trình ươm tạo như công ty TNHH Thương mại Vuông Tròn, công ty CP Công nghệ sinh học Nấm Việt... các lĩnh vực chủ yếu được hướng đến là chế biến nấm ăn và nấm dược liệu, sản xuất rau sạch, đây là thế mạnh và là nguồn thực phẩm tiềm năng đối với Thành phố Hồ Chí Minh, nơi có sức tiêu thụ rau và đặc biệt là rau có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng thuộc top nhiều nhất cả nước.
Bên cạnh việc nghiên cứu, lai giống, ươm tạo và thử nghiệm các phương pháp nuôi trồng ứng dụng công nghệ cao, Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh còn tiến hành hợp tác với các doanh nghiệp nước ngoài để học hỏi, trao đổi kinh nghiệm trong ứng dụng công nghệ cao và sản xuất nông nghiệp, điển hình là vào ngày 28/10/2022 Ban quản lý Khu Nông nghiệp công nghệ cao và công ty Nakashima Nhật Bản đã tham gia ký kết thỏa thuận hợp tác MOU (Memorandum of Understanding) với mục đích trao đổi và cung cấp thông tin liên quan đến ứng dụng những công nghệ mới trong lĩnh vực nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản, hỗ trợ phát triển ngành nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản thông qua việc phổ biến và ứng dụng các công nghệ hiện đại. Hai bên cùng hợp tác thực hiện triển khai các công nghệ hiện đại ứng dụng trong nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản như công nghệ vi bọt khí và vi sinh, công nghệ Internet vạn vật (IoT),... Đây là bước tiến rất quan trọng của Khu nông nghiệp công nghệ cao nói riêng và Thành phố Hồ Chí Minh nói chung trong việc tiếp thu, học hỏi những thành tựu khoa học kỹ thuật mới nhất của thế giới đem về áp dụng thử nghiệm phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu của Việt Nam.
4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của Khu nông nghiệp công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh khoa học kỹ thuật tiên tiến và định hướng xây dựng nền nông nghiệp bền vững cần thực hiện tốt một số định hướng giải pháp sau:
Một là, đẩy mạnh ký kết hợp tác với các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nước ngoài về việc trao đổi, giao lưu và đặc biệt là chuyển giao công nghệ. Chuyển giao công nghệ là một giải pháp đột phá giúp rút ngắn quá trình vận dụng những thành tựu về khoa học công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp. Khu Nông nghiệp công nghệ cao Thành phố cần nghiên cứu ký kết hợp tác chuyển giao công nghệ với các nước có nền nông nghiệp phát triển và có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp với Việt Nam như Hà Lan, Israel hay Nhật Bản.
Hai là, phát huy tốt nguồn nhân lực nội tại của Thành phố Hồ Chí Minh và trong nước: Thành phố Hồ Chí Minh có được những điều kiện vô cùng thuận lợi, đây là nơi quy tụ nguồn nhân lực chất lượng cao của cả miền Nam, là nơi có các trường đại học, cao đẳng. Theo thống kê năm 2021, số lượng sinh viên tại Thành phố Hồ Chí Minh là hơn 600.000 sinh viên[4], đây là con số vô cùng lớn nếu so với mặt bằng chung các tỉnh thành còn lại trong cả nước. Trong đó có nhiều trường đại học đào tạo chuyên ngành về nông nghiệp, thủy sản, công nghệ sinh học, công nghệ hóa học và công nghệ thông. Đây là nguồn nhân lực vô cùng lớn và chất lượng cao có thể đáp ứng nhu cầu phát triển nền nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững và thích ứng với quá trình biến đổi khí hậu của Việt Nam. Để thu hút sinh viên tham gia, Ban Quản lý cần có cơ chế tạo điều kiện cho sinh viên tham gia thực tập, nghiên cứu để làm quen dần với môi trường làm việc, đồng thời tạo điều kiện thực tiễn để sinh viên thử sức rèn luyện..
Ba là, nghiên cứu tổ chức học tập những phương pháp, mô hình, cách làm hay của các doanh nghiệp trong và ngoài nước, đây sẽ là những trải nghiệm thực tế, chúng ta có thể tổ chức cho cán bộ, nhân viên, kỹ sư đi sang các nước có nền nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao phát triển để cùng học tập, trao đổi kinh nghiệm, biết được những mô hình, cách làm hay phù hợp với điều kiện thực tế của đất nước, khi tổ chức tham quan trao đổi, chúng ta sẽ thấy được trực tiếp quá trình vận hành, cơ chế tổ chức của các nước được vận hành như thế nào, khi vận hành cần lưu ý những gì, những hạn chế của công nghệ đó là ở đâu và phương hướng khắc phục nếu mang về Việt Nam sử dụng là gì, đây sẽ là nguồn tư liệu rất quý góp phần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao và sản xuất nông nghiệp không chỉ gói gọn trong Thành phố Hồ Chí Minh mà còn thúc đẩy nông nghiệp công nghệ cao ngày càng phát triển.
Bốn là, cần có cơ chế, phương pháp cách làm hiệu quả để giới thiệu, quảng bá cho doanh nghiệp biết đến thành phố có một nơi chuyên nghiên cứu, thử nghiệm những giống cây mới, những mô hình sản xuất hay. Đây là một việc làm vô cùng quan trọng và cần thiết, bởi lẽ doanh nghiệp mới là chủ thể chính trong việc tiếp cận, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất nông nghiệp, họ là những người có được cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính, con người đủ mạnh để sản xuất trên quy mô vô cùng lớn, đảm bảo cung ứng đủ hàng hóa cả về mặt chất lượng và sản lượng, đồng thời, sau khi chuyển giao công nghệ, Ban quản lý khu nông nghiệp công nghệ cao cần có những sự hỗ trợ như về tư vấn phát triển, tiếp tục hoàn thiện, đổi mới công nghệ sản xuất. Giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sản xuất hàng hóa.
5. Kết luận
Trước thách thức ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, xu hướng phát triển nông nghiệp công nghệ cao đang trở thành một giải pháp không thể phủ nhận. Khu nông nghiệp công nghệ cao không chỉ là một dự án phát triển nông nghiệp tiên tiến, mà còn là trung tâm quan trọng trong việc đối phó với những biến đổi môi trường ngày càng phức tạp. Đồng thời, việc nghiên cứu và áp dụng các giải pháp mới giúp tăng cường sức chịu đựng trước những biến đổi khí hậu đang ngày càng phức tạp. Với những ưu điểm và tiềm năng mà nó mang lại, việc đẩy mạnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao không chỉ là xu hướng mà còn là một yếu tố then chốt trong việc đảm bảo an sinh xã hội và bảo vệ môi trường trong thời kỳ đầy thách thức này.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. (2023). Ngành nông nghiệp chịu tác động trước biến đổi khí hậu. Trích đọc tại https://dangcongsan.vn/xay-dung-xa-hoi-an-toan-truoc-thien-tai/nganh-nong-nghiep-chiu-tac-dong-truoc-bien-doi-khi-hau-652330.html ngày 17 tháng 03 năm 2024.
2. Ban quản lý khu Nông nghiệp công nghệ cao. (2020). Liên hệ. Trích đọc tại http://ahtp.hochiminhcity.gov.vn/gioi-thieu/gioi-thieu-chung.html ngày 17 tháng 03 năm 2024.
3. Hân Nguyễn. (2023). Nhiều cơ hội khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao cho thanh niên. Trích đọc tại https://dangcongsan.vn/kinh-te/nhieu-co-hoi-khoi-nghiep-nong-nghiep-cong-nghe-cao-cho-thanh-nien-652035.html#:~:text=%E2%80%9CHi%E1%BB%87n%2C%20%C4%91%C3%A3%20c%C3%B3%206%20khu,t%E1%BB%95ng%20di%E1%BB%87n%20t%C3%ADch%2018.089%20ha. Ngày 17 tháng 03 năm 2024.
4. Mạnh Tùng. (2021). Thêm nhiều trường đại học cho sinh viên đến trường. Trích đọc tại https://vnexpress.net/them-nhieu-dai-hoc-cho-sinh-vien-den-truong-4375579.html ngày 17 tháng 3 năm 2024.
[1] Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. (2023). Ngành nông nghiệp chịu tác động trước biến đổi khí hậu. Trích đọc tại https://dangcongsan.vn/xay-dung-xa-hoi-an-toan-truoc-thien-tai/nganh-nong-nghiep-chiu-tac-dong-truoc-bien-doi-khi-hau-652330.html ngày 17 tháng 03 năm 2024.
[2] Hân Nguyễn. (2023). Nhiều cơ hội khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao cho thanh niên. Trích đọc tại https://dangcongsan.vn/kinh-te/nhieu-co-hoi-khoi-nghiep-nong-nghiep-cong-nghe-cao-cho-thanh-nien-652035.html#:~:text=%E2%80%9CHi%E1%BB%87n%2C%20%C4%91%C3%A3%20c%C3%B3%206%20khu,t%E1%BB%95ng%20di%E1%BB%87n%20t%C3%ADch%2018.089%20ha. Ngày 17 tháng 03 năm 2024.
[3] Ban quản lý khu Nông nghiệp công nghệ cao. (2020). Liên hệ. Trích đọc tại http://ahtp.hochiminhcity.gov.vn/gioi-thieu/gioi-thieu-chung.html
[4] Mạnh Tùng. (2021). Thêm nhiều trường đại học cho sinh viên đến trường. Trích đọc tại https://vnexpress.net/them-nhieu-dai-hoc-cho-sinh-vien-den-truong-4375579.html